Gospodarz i budowniczy

Stojąc u progu władzy 24 letni książę już wówczas wykazywał siłę charakteru i światłość umysłu. Jeszcze za życia ojca podejmował ważne decyzje przy budowie zamku. 

Jerzy II odnosił wielkie sukcesy gospodarcze. Rozwinął działalność gospodarczą na niespotykaną skalę, tworząc Brzeg ośrodkiem handlu o znaczeniu międzynarodowym. Dochody przynosiły nie tylko opłaty czynszowe i dziesięciny z tytułu posiadanego terytorium. Brzeg, leżąc na szlaku handlowym, od zawsze czerpał zyski z handlu drzewem, opłat celnych i tranzytowych zarówno drogą lądową jak i wodną. 

Pierwsze wzmianki o Brzegu pojawiły się w roku 1234, kiedy mowa była jeszcze o osadzie Wysoki Brzeg. Była to wtedy jeszcze wieś rybacko-tragowa, w której stał dwór książęcy. Dzięki korzystnemu położeniu i warunkom naturalnym osada szybko się rozwijała, nabierając z czasem znaczenia jednego z ważniejszych ośrodków gospodarczych Śląska.

Książę umiejętnie wykorzystał położenie geograficzne. Olbrzymie dochody przynosiły międzynarodowe targi bydlęce odbywające się na jarmarku w dniu św. Jakuba (1 czerwca), na błoniach na prawym brzegu Odry (pomiędzy Brzegiem a Pisarzowicami). Kupcy z Czech, Niemiec, Flandrii kupowali woły spędzone z Polski. Obroty szacuje się na około 15000 - 18000 sztuk bydła rocznie. Ma to nawet odbicie w jednym z sentymentalnych poematów Jana Kochanowskiego:

"Nie masz dziś w Polszcze Jedno kupce a rataje ,
To njwiątsze misterstwo, Kto do Brzegu z woły,
A do Gdańska wie drogę z żytem a z popioły."

brzeg.pl

Największe dochody wpływały do kasy księcia z intratnego handlu drewnem, z górnictwa - inwestował Jerzy duże kapitały w rozbudowę kopalń na Śląsku - oraz ze spławu towarów Odrą.

Wydatki dworu brzeskiego świadczyły o oszczędnym gospodarowaniu: nie wydawano dużo na wino i rozrywki, odbywano niewiele kosztownych podróży, nie utrzymywano licznej służby.

Dzięki umiejętnie gromadzonym zasobom mógł Jerzy II bez uszczerbku przeznaczyć znaczne sumy na budownictwo oraz dobra ziemskie, na które w czasie swoich rządów wydał 150 tysięcy talarów. Dochody roczne z dóbr ziemskich przynosiły księciu około 30 tysięcy talarów rocznie.

Książę lubował się nie tylko w architekturze. Za jego staraniem powstało wiele pięknych ogrodów, stawów rybnych, łaźni i innych ulepszeń. 

Rozbudowywał zamki - w Oławie, Wołowie - oraz kościoły. Do najwspanialszych budowli powstałych za rządów Jerzego należy zamek i gimnazjum w Brzegu.

Pierwsze wzmianki o istnieniu w Brzegu zamku książęcego pochodzą z 1235 roku. Był to niewielki dwór gotycki, będący siedzibą namiestnika książęcego a dla książąt wrocławskich stanowił miejsce postoju podczas podróży. Innego znaczenia nabiera po wyodrębnieniu się w 1311 roku księstwa brzeskiego i utworzeniu tu rezydencji książąt brzeskich istniejącej aż do wymarcia linii piastowskiej w 1675 roku. Dużej przebudowy zamku dokonał w latach 1360 - 1370 książę Ludwik I. Fragmenty murów tego zamku do dziś są widoczne w skrzydle południowym.

 

W roku 1532 książę Fryderyk II rozpoczął przebudowę. Głównym budowniczym zamku, który doprowadził dzieło do końca był książę Jerzy II. Spowodował rozbudowę zamku w stylu renesansowym. Inspiracją jest  krakowski Wawel. Książę sprowadził do Brzegu włoskich architektów Jakuba i Franciszka Parrów oraz Bernarda Niurona. Prace budowlane prowadzono w szybkim tempie. W latach 1541 - 1544 wzniesiono skrzydło południowe (od placu Moniuszki), w 1544 - 1547 skrzydło wschodnie (od placu zamkowego). Skrzydło północne powstaje po umocnieniu grząskiego terenu (od strony Odry), dopiero po wbiciu kilkuset dębowych pali i osadzeniu ich na twardym podłożu można było stawiać fundamenty. Prace budowlane trwały do roku 1560 a wykończeniowe do 1582 roku.

Uwagę zwraca przede wszystkim brama wjazdowa, prawie całkowicie wypełniona rzeźbami. Na jej kształt składają się trzy części oraz balustrada. Dolna kondygnacja oparta jest na motywie antycznego łuku triumfalnego za świadomie zastosowaną asymetrią - brak prawego łuku bocznego. Ponad łukiem fundator umieścił posągi własnej osoby oraz żony w rzeczywistych wymiarach, a także herby rodowe trzymane przez pary giermków. Posągi te stanowią optycznie główny akcent całej bramy jako wyraz znaczenia własnej osoby. Celem podkreślenia królewskiego pochodzenia polecił książę umieścić w trzeciej kondygnacji popiersia władców swojej dynastii Piastów.

Portal zamku wzorowano na drzeworytach kroniki Macieja z Miechowa - poczynając od Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Należy do najpiękniejszych dzieł wczesnego renesansu nie tylko na Śląsku. Prace na nim ukończono 1553 roku.

Z wyglądem zewnętrznym harmonizowało otoczenie i wnętrza zamku. Jerzy II zamówił we Flandrii arrasy o łącznej długości 300 łokci (170 m). Wyposażenie sal nie dotrwało do naszych czasów. Dookoła zamku znajdował się piękny park pełen rzadkich roślin. 

Przy zamku powstał  kościół pod wezwaniem św. Jadwigi.